‘Je mensenbrein werkt pas goed als de olifant het naar zijn zin heeft en de hagedis een dutje durft te doen!’
Voor je begint te lezen: stel je even een moment van recente stress voor.
Bedenk daarbij even wat je dacht, wat je voelde, hoe je handelde en wat het gevolg daarvan was.
En stel je nu even voor hoe jouw leven en werk er uit zou kunnen zien met een minimum aan stress.
Welke gedachte flitst er dan door je hoofd, hoe voelt dat, wat ervaar je?
Goed nieuws! Stress is een cadeau, want heeft een signaalfunctie! Met een beetje meer inzicht van hoe je hersenen werken, kan je je stressbeleving namelijk sturen en beïnvloeden.
Met andere woorden: je brein is een interessant instrument om je cirkel van invloed te vergroten met als positief resultaat: minder spanningen, meer zelfbeheersing, meer zelfvertrouwen, meer impact.
Onder wetenschappers is er nogal wat discussie over de exacte werking van het brein. Brain research is dan ook nog een jonge wetenschap. Maar een van de modellen die nog steeds overeind staat, is dat van de neurowetenschapper Paul D. MacLean.
Hij stelt dat ons brein driedelig is opgebouwd: het reptielenbrein, het zoogdierenbrein en het mensenbrein.
Elk van die hersengebieden heeft een eigen logica. Als we die logica niet volgen, ontstaat er ‘kortsluiting’.
Hoe kunnen we dit vermijden?
Laten we eerst even de drie hersengebieden van dichterbij bekijken.
1. HET REPTIELENBREIN is het oudste brein en bestaat, net zoals bij reptielen, voornamelijk uit de hersenstam. Het helpt ons overleven met instincten en reflexen en is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de Fight, Flee, Freeze modus bij gevaar. Daarom heeft dit brein ook geen geheugen of ‘leerfunctie’, enkel een ‘aan / uit’ knop met betrekking tot ‘red alert’.
Het reptielenbrein wil zo min mogelijk energie verspillen want is 24/7 paraat.
De hagedis in je hoofd is vrij relaxed als jij je in een veilige omgeving voelt, maar is meteen gealarmeerd als er iets onverwachts of ongewoon gebeurt. Die reactie gaat zo razendsnel dat je er niet rationeel over nadenkt, maar onmiddellijk in survival modus gaat. Met de soms minder aangename gevolgen van dien.
Ga even terug naar het begin van deze leestip, meer bepaald naar aan welke recent voorval van stressbeleving jij dacht. De cruciale vraag is: was die situatie levensbedreigend? Want alleen dan is het namelijk opportuun om je hagedis ‘aan’ te zetten en onmiddellijk in actie te gaan. Alle andere problemen kunnen rustig door andere hersengebieden worden afgehandeld. Als je je daar al bewust van bent, zorg je ervoor dat je niet onnodig in de stress schiet. Met andere woorden: niet coherent gebruik van de hersenlogica zorgt voor interne spanning. Zo’n intern conflict ontstaat meestal in een nieuwe of uitdagende situatie: verandering, als dingen dreigen te mislukken en ook in relationele conflicten.
2. HET ZOOGDIERENBREIN of ook wel emotionele brein is de laag die om het reptielenbrein heen ligt. Daar worden dingen geregeld als emoties, sociaal gedrag en motivatie en ook lichaamstaal. In tegenstelling tot het reptielenbrein heeft dit hersengedeelte wél een geheugen. Men zegt wel eens dat dit de harde schijf van ons brein is omdat ervaringen uit het verleden hier ook worden bewaard. Met andere woorden: het zoogdierenbrein heeft een lerende functie. En toch heeft het met het reptielenbrein gemeenschappelijk dat het op overleven gericht blijft oa onze kansen op voortplanting zodat de soort niet uitsterft, de voorkeur voor het vertrouwde en zekerheid, het bewaken van wat je hebt en bescherming van wie je vertrouwt. Ongetwijfeld kan je dit linken met situaties in leven en werkomgeving.
3. HET MENSENBREIN of denkende brein is het meest recent ontwikkeld, zowat 1 miljoen jaar geleden. Hier zit ons leervermogen, het vermogen om logisch te denken, het observeren van ons gedrag, het analyseren en oplossen van problemen, creativiteit en onze taalfunctie. Kort door de bocht komt het er op neer dat beslissingen die we in de vorige twee breinen nemen, door dit brein wordt goedgepraat. Je neemt dus in de meeste gevallen eerder onbewust een besluit (vermijdingsgedrag: ‘Ik ben het er niet mee eens, maar ik zeg dit liever niet om geen negatieve reacties uit te lokken’) en pas daarna gaat je mensenbrein dit gedrag rationaliseren. We denken vaak dat we heel rationeel zijn, dat we beslissingen nemen op basis van logica, feiten en cijfers. Maar uit onderzoek blijkt dat ons gedrag voor zo’n 95% bepaald wordt door de hagedis in ons hoofd, samen met het zoogdierenbrein. Vooral het emotionele brein heeft de neiging om het denkende brein te onderdrukken. Dat geeft immers een gevoel van veiligheid omdat we kunnen terugvallen op ervaringen, mechanismen en gewoontes die we kennen uit het verleden. Maar als we willen groeien, als we willen innoveren en verbeteren, is het belangrijk om vanuit ons mensenbrein te handelen en de veerkracht te ontwikkelen om nieuwsgierig in de verandering te stappen, om op het gepaste moment te nuanceren en te relativeren, om te durven loslaten, om de verandering te omarmen en van fouten en mislukkingen te leren. Om het met een geleerd woord te zeggen: te ‘prefrontaliseren’. Want op die manier gaat het mensenbrein communiceren met de hagedis in ons hoofd zodat die (h)erkent dat er geen levensgevaar is en stress dus niet van toepassing is.
ENKELE TIPS om te ‘prefrontaliseren’ en je stressniveau af te stemmen op de situatie!
1. Durf nieuwsgierig te zijn, ga niet van gewoontes, veronderstellingen en evidentie uit en stel vragen: Is dat zo? Kan je het eventueel van een andere kant bekijken? Met onze ervaringen kunnen we anticiperen op wat er gaat komen. Ervaring leert dat het leven redelijk voorspelbaar is. Dat geeft een gevoel van controle, maar belemmert onze open-mindedness en vervolgens onze groeimindset.
2. Bedenk het voordeel van het nadeel, maw oefen ‘omdenken’! Omdenken start met een probleem. Een probleem bestaat altijd uit 2 dingen: feiten en verwachtingen. Zodra je een tegenstelling ervaart tussen die 2: ‘wat zou moeten zijn’ en ‘wat is’, ervaar je een probleem. Dat creëert een spanning tussen je hersengebieden. Met als gevolg een stressbeleving die niet nodig is, want meestal niet levensbedreigend. Omdenken betekent dat je verwachtingen en feiten onderzoekt en van het probleem een feit maakt.: ‘het is wat het is’. Van daaruit creëer je nieuwe mogelijkheden.
3. Luister onbevooroordeeld, focus op de overeenkomsten en minder op de tegenstellingen. Verwachtingen die we koesteren beïnvloeden onze aandacht en waarneming. Als je naar iemand luistert, selecteer je soms niet alleen wat je wil horen, maar hoor je de ander zelfs vooral zeggen wat je verwacht van hem of haar te horen. Denk aan een meeting waar twee mensen met elkaar in discussie gaan, maar feitelijk allebei hetzelfde beweren. Het probleem is dat ze selectief luisteren, ze gaan uit van de veronderstelling dat de ander het tegenovergestelde beweert. En om dat te bevestigen zoeken ze naar de tegenstellingen in plaats van naar de overeenkomsten. Wat je aandacht geeft, groeit!
4. Stap uit zwart-wit denken en nuanceer. Die grijze zones doen ons twijfelen, zorgen voor onzekerheid en dreigen je uit balans te brengen. Maar anderzijds voeden ze je creativiteit en stimuleren ze je denken in mogelijkheden. Durf loslaten en zie vooral de relativiteit en de humor van lastige situaties in! Het glas is halfvol!
Kies nu één tip om meteen aan de slag te gaan! Succes!
by Chris Van de Cloot
Contacteer ons voor een vrijblijvend gesprek of stuur een mail naar chris@actitude.be